MODYUL 6: KARAPATAN AT TUNGKULIN

Inaasahang sa modyul na ito ay masasagot mo ang mahalagang tanong na:

ANO ANG DAPAT MONG GAWIN NG TAO UPANG MAGKAROON NG TUNAY NA KABULUHAN ANG KARAPATAN?

BAKIT MORAL NA GAWAIN ANG PAGTUPAD NG TUNGKULIN?

ANO-ANO ANG DALAWANG OBLIGASYON NA KAAKIBAT NG KARAPATAN NG ISANG TAO?

Inaasahan naman na maipapamalas mo ang mga sumusunod:

1.      Natutukoy ang mga karapatan at tungkulin ng tao

2.      Nasusuri ang mga paglabag sa karapatang pantao na umiiral sa pamilya, paaralan, barangay/pamayanan, o lipunan/bansa.

I.                 Ano ang Karapatan?

-Napag-aralan mo sa baitang 7 na ang lahat ng tao ay may pantay na karapatan. Napag-aralan mo na din mula sa mga nakaraang aralin(modyul) na ang pagiging pantay ng tao sa kaniyang kapuwa ay ang kanyang taglay na DIGNIDAD.

- Nag-uugat ang dignidad na ito sa kaniyang kakayahang mag-isip at makapili ng mabuti at pagiging bukod-tangi.

- Ano naman ang batayan ng pantay na karapatan ng lahat ng tao?

Ano nga ba ang karapatan?

               “Ang karapatan ay ang kapangyarihang moral na gawin, hawakan, pakinabangan at angkinin ang mga bagay na kailangan ng tao sa kanyang estado sa buuhay.”

II.               Bakit ito tinawag karapatan na kapangyarihang moral?

        “Tinawag ang karapatan ng isang kapangyarihang moral dahil hindi maaring puwersahin ng tao ang kaniyang kapuwa na ibigay sa kaniya nang sapilitan  o pwersahan ang mga bagay na kailangan niya sa buhay.”

Kaakibat sa karapatan ng isang tao ang igalang ito. Kapag nilabag ang karapatang ito, magkakaroon siya ng damdamin ng pagsisisi.

BILANG KAPANGYARIHANG MORAL, ANG KARAPATAN AY PAKIKINABANGAN NG TAO LAMANG DAHIL TAO LAMANG ANG MAKAKAGAWA NG MORAL NA KILOS. DAHIL SA KARAPATANG ITO, MAY OBLIGASYON ANG TAO NA AKUIN AT TUPARIN ANG KANYANG MGA TUNGKULIN

III.              Saan nakabatay ang Karapatan? Ipaliwanag

“Nakabatay ang mga karapatan sa LIKAS NA BATAS MORAL (ito ang sampung utos ng Diyos) na tinatalakay sa Modyul 5. Ito ang batayan ng mga karapatan na itinakda ng isang lipunan o pamahalaan. Ito ang batas na nagpapataw ng obligasyon sa lahat ng tao na igalang ang mga karapatan ng isang tao.”

IV.              Bakit kailangang ipagtanggol nang may mataas na determinasyon ang karapatan sa buhay, kung ihahambing sa ibang karpatang pantao, ayon kay Papa Juan XXIII?

May mga Karapatang pantao na itinakda sa atin ng ating pamahalaan na masasalamin sa Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga karapatan ng Tao (Universal Declaration of Human Rights) ito ay ipinagtibay at isinabatas ng pamahalaan at ipinatutupad ng Commission on Human Rights.

Kailangan ang mga karapatang ito sa pagsasaayos na pakikipag-ugnayan sa kapuwa. May anim na karapatan na hindi maaalis o tinatawag na (inalienable) Ibig sabihin, magbago man ang nakaupo sa pwesto, lumipas man ang mahabang panahon, mananatili itong pinakapangunahing karapatan. Ito ay ayon kay Santo Tomas de Aquino(Quinto 1989).

Nabigyang diin naman sa pahayag ni Papa Juan XXIII na kailangang ipagtanggol ng may mataas na determminasyon ang karapatan sa buhay dahil ang karapatang mabuhay ang pinakamataas na antas ng karapatan. Kung wala ang buhay, hindi mapapakinabangan ng tao ang ibang karapatan. Kaya dapat itong mangibabaw sa ibang karapatan kung sakaling ito ay malagay sa panganib.

ANO ANG MGA (INALIENABLE) na uri ng KARAPATAN Ayon kay Santo Tomas de Aquino (Quinto 1989)

1.      KARAPATAN SA BUHAY – Ito ang pinakamataas sa antas ng mga kapangyarihan dahil kung wala ito, hindi mapapakinabangan ng tao ang ibang karapatan.

Bilang Isang Mamamayan ng lipunan, Ano ang gagawin mo upang mangingibabaw sa ibang karapatan ang karapatan sa buhay sakaling ito ay ay malagay sa panganib?

--Isulat ang iyong halimbawa/kasagutan sa iyong journal notebook--

Meron akong isang halimbawa:

                              Sa panahon ng taggutom (lalo sa panahon ng covid-19 pandemic) kalamidad o gera, kailangan bigyan ng pagkain ng may-ari ng grocery o tindahan sa palengke ang taong nagugutom. 

*Ipinapakita ditto na nalilimitahan ng karapatan sa buhay ang pribadong ari-arian. Kapag hindi tutugon  sa pangangailangang ito ang mga may-ari ng grocery o tindahan, magkakaroon siya ng BIGAT NG KONSENSIYA.

Isa pang halimbawa:

                       Ang karapatan ng fetus na ipanganak, kaya ipinagbabawal ang sapilitang aborsiyon.

Binigyang diin ito ni Papa Juan XXIII sa kanyang pahayag.

Ang panawagan ng karamihan tungkol sa mga karapatang pantao tulad ng karapatan sa kalusugan, sa buhay, sa trabaho, sa pamilya, sa kultura----ay labag sa katotohanan at isang panloloko lamang kung ang karapatan sa buhay, ang pinakabatayang at pangunahing karapatan at kailagang para sa lahat ng iba pang karapatang personal, ay hindi maipagtatanggol ng mataas na antas na determinasyon.

 

                

 ANG PAGGALANG SA DIGNIDAD NG BUHAY NG PAG-AADBOKASIYA PARA SA HALAGA NG BAWAT BUHAY, KASAMA NG MGA TAONG NAKAPATAY NG KANILANG 

2.      KARAPATAN SA PRIBADONG ARI-ARIAN – Hindi maalis sa tao ang karapatang ito dahil kailangan niya ang mga ari-arian upang mabuhay nang maayos at makapagtrabaho nang produktibo at nakikibahagi sa lipunan. Sa kabilang dako, magiging isang pang-aabuso ang karapatang ito kung naaapi o naagrabiyado ang mga manggagawa sa suweldo o mga benepisyo.

3.      KARAPATANG MAGPAKASAL – May karapatan ang taong bumuo ng pamilya sa pamamagitan ng kasal. Nagsimula ito noong panahon ng slavery, na kailangang humingi ang slave ng pahintulot sa kaniyang amo upang makapag-asawa. May mga pasubali sa karapatang ito.

Halimbawa:

Kailangan ng kabataang nasa edad ng 17 o pababa ang pahintulot ng magulang upang mapangalagaan siya sa anumang kapahamakan. Pinag-iingat din sa pag-aasawa ang mga may mga nakakahawang sakit o may sakit sa isip, kahit taglay parin nila ang karapatang magpakasal.

4.      KARAPATANG PUMUNTA SA IBANG LUGAR – Kasama sa karapatang ito ang karapatang lumipat o tumira sa ibang lugar na may oportunidad tulad ng trabaho o komportableng buhay o ligtas sa anumang panganib, tulad ng paglikas ng mga taga Syria upang takas an ang kamatayan o pananakot sa kamay ng Islamic State. Nagbibigay din ng asylum ang ibang bansa sa taong pinarurusahan o binibilanggo nang walang katarungan.

5.      KARAPATANG SUMAMBA O IPAHAYAG ANG PANANAMPALATAYA- may karapatan ang bawat tao na piliin ang relihiyon na makakatulong sa kaniya upang mapaunlad ang kaniyang pagkatao at pakikipag-ugnayan sa Diyos at kapuwa. HINDI MAARING GAWING OBLIGASYON ANG PAGKAKAROON O PAGLIPAT SA ISANG PARTIKULAR NA RELIHIYON UPANG MATANGGAP SA TRABAHO O MAGING OPISYAL NG PAMAHALAAN.

6.      KARAPATANG MAGTRABAHO O MAGHANAPBUHAY- may obligasyon ang lipunan o pamahalaan na magbigay ng trabaho o disenteng hanapbuhay sa mga mamamayan upang mapakinabangan nila ang karapatang mabuhay. May karapatang magtrabaho sa ibang bansa ang mga mamamayan kung walang oportunidad sa kanilang bansa na mapaunlad ang kanilang estado sa buhay sa kanilang pangangailangan.

IBINATAY ANG MGA KARAPATANG ITO SA UDHR (UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS), PATAS AT HINDI MAALIS NA KARAPATAN NG BAWAT KASAPI NG SANGKATAUHAN BILANG PUNDASYON NG KALAYAAN, KATARUNGAN, AT KAPAYAPAAN SA BUONG MUNDO.

SAAN BA NAGSIMULA ANG KARAPATANG PANTAO?

               Ayon kay Eleonor Roosevelt(pinuno ng pangkat na bumuo ng deklarasyon)-Ang mga karapatang pantao ay nagsisimula sa mundo ng indibidwal na tao- sa maliit na pamayanan kung saan siya nakatira, sa paaralang pinapasukan niya, sa factory, sa sakahan, o sa opisina kung saan siya nagtatrabaho.

               Ito ang mga lugar kung saan dapat asahan ng bawat babae, lalaki, bata o matandaang pantay na katarungan, oportunidad, at dignidad nang walang diskriminasyon. Kung walang kabuluhan ang mga karapatang ito sa lugar na iyon, wala ring kahulugan ang mga ito sa anumang bahagi sa mundo. Kung walang nagkakaisang kilos ang mga lugar na nabanggit, mahihirapan tayong matamasa ang kaunlaran sa buong mundo.